اکلیل کوهی با نام علمی Rosemarinus officinalis گیاهی است همیشه سبز، که در منابع علمی معتبر از برگها و اسانس آن به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تاکید قرار گرفته است.

 مواد موثره این گیاه ضد باکتری و ضد قارچ بوده و از خاصیت آنتی اکسیدانی قوی برخوردار است.

 اکلیل کوهی از قدیمی ترین گیاهان مورد استفاده بشر است.

 نام علمی آن ((رزمارینوس)) به معنی شبنم دریا می باشد، چرا که زیستگاه طبیعی گیاه بیشتر در نواحی ساحلی دریای مدیترانه است.

 در یونان باستان اعتقاد بر این بوده که اکلیل کوهی (رزماری) ذهن و حافظه را تقویت می کند و به همین دلیل دانشجویان یونانی در وقت امتحان دادن، تاج گلهایی از اکلیل کوهی به دور سر خود می پیچیده اند. بعدها از اکلیل کوهی برای حفظ خاطره استفاده شد و در تشریفات تدفین، عزاداران شاخه هایی از اکلیل کوهی تازه را بر روی مقبره قرار می دادند تا شخص متوفی فراموش نشود.

در مراسم عروسی، این گیاه علامت وفاداری بوده و شاخه هایی از آن در میان دسته گل عروس قرار داده می شده است.

 بر اساس یک داستان قدیمی، گفته میشود که گلهای این گیاه ابتدا به رنگ سفید بوده است و حضرت مریم قبل از ولادت مسیح (ع) تاج آبی رنگ خود را روی بوته رزماری که در آن محل بود گذاشت و از آن پس رنگ گل رزماری به رنگ تاج سر حضرت مریم درآمد و شاید نام انگلیسی این گیاه “رزماری” از همین حکایت سرچشمه گرفته باشد.

 اکلیل کوهی یکی از اجزای اصلی داروی معروف ((آب ملکه مجارستان)) را تشکیل می داده است. گفته میشود این معجون، که از قرن ۱۴ تا ۱۷ در اروپا مصرف میشده، زندگی را به الیزابت ملکه مجارستان که در سن ۷۸ سالگی دچار رعشه و فلج دست و پا شده بود بازگردانید.

 در طول قرن پانزدهم، مردم شاخه هایی از اکلیل کوهی را در منازل خود می سوزاندند تا آنها را از مرگ سیاه (طاعون) حفظ کند.

 در جنگ جهانی دوم اکلیل کوهی را به همراه سرو کوهی در بیمارستان های فرانسه می سوزاندند تا از بروز عفونت جلوگیری به عمل نماید.

 طی صدها سال از رزماری در مراقبت از پوست و مو استفاده شده و این گیاه به پاکسازی، تقویت و سم زدایی پوست بویژه پوستهای چرب و مستعد آکنه کمک نموده و به داشتن اثرات فوق العاده در ایجاد جوانی مشهور است.

 اسانس رزماری از تقطیر سرشاخه های گلدار گیاه تازه با بخار آب بدست می آید و مایعی بی رنگ یا زرد کم رنگ و دارای بوی مشخص و طعم گرم کافوری است.

 اسانس این گیاه ماده ای است معطر که در صنایع عطر سازی بویژه برای ادکلن های مردانه استفاده می شود.

 اسانس رزماری موجب اتساع عروق پوست و افزایش خون رسانی و در نتیجه تغذیه بهتر فولیکولهای مو شده، منجر به رشد و تبدیل موهای کرکی به موهای ضخیم می گردد.

 فرآورده های حاوی این اسانس سبب رفع پوسته پوسته شدن ناحیه سر (شوره) می گردد.

 اسانس رزماری یک روغن محرک است، که اثر آن روی سیستم اعصاب مرکزی بسیار برجسته است.

 همچنین از اسانس اکلیل کوهی در تولید داروهای تنظیم گردش خون، ضد تورم و ضد درد و تسکین روماتیسم استفاده می شود.، از اینرو در ماساژ درمانی نیز اسانس این گیاه کاربرد دارد.

در مفاصل دچار آرتریت، ماساژ با اسانس رزماری بسیار مفید است. یک میلی لیتر اسانس رزماری را با ۲۵ میلی لیتر روغن آفتابگردان یا روغن بادام مخلوط کنید و برای رفع درد و خستگی، اندامها را با آن ماساژ دهید. البته استفاده از گیاه رزماری به صورت کمپرس نیز معمول میباشد. شما میتوانید پارچه ای را در دمکرده داغ رزماری خیس کنید و روی محل کوفتگی و کشش عضلات قرار دهید و آن را هر دو یا سه دقیقه بردارید و بجای آن دو یا سه دقیقه کیسه یخ قرار دهید.

 مصرف این گیاه در ترکیبات داروهای تقویت کننده عمومی، به ویژه تقویت قلب و اعصاب کاربرد فراوان دارد.

 اکلیل کوهی در تهیه محصولات بهداشتی نیز به کار می رود و عصاره آن یکی از اجزای تقویت کننده ها و شامپوهای مخصوص موی سر می باشد.

 مصرف (غیرخوراکی) عصاره اکلیل کوهی باعث گشادی رگها و تقویت گردش خون می شود و بنابراین برای جلوگیری از ریزش موها مفید است .

 رزماری به برگرداندن رنگ به موهای خاکستری و حتی درمان طاسی مشهور است.

 این گیاه در اکثر پارکها و باغها به صورت یک گیاه زینتی و معطر کشت می شود. گلهای آن شهد آور بوده و سبب بهبود کیفیت عسل می شود.

 از دم کرده آن، شربتی آرام بخش تهیه می کنند که در تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود فلجهای جزیی، ضعف، کسالت و خستگیهای فکری استفاده می گردد.

 دم کرده این گیاه همچنین برای بهبود ضعف عمومی بدن مناسب بوده و دارای اثر تقویت کننده و نیرو بخش است و به خصوص در زمان یائسگی باعث آرامش اعصاب می شود.

 این گیاه در هضم بهتر غذا بسیار موثر است و دارای خواص ضد نفخ بوده و بویژه فعالیت صفرا را تسهیل می کند، لذا استفاده از آن در انواع غذاهای مناطق مدیترانه از دیرباز مورد توجه قرار گرفته و هر چند در ایران کمتر مورد توجه طباخان و بانوان آشپز ایرانی بوده ولی در کشورهای اروپایی همواره از جایگاه ممتازی در آشپرخانه برخوردار بوده است.

 برگهای خشک شده رزماری به عنوان طعم دهنده در غذاهای جنوب اروپا بسیار متداول است بطوری که در انواع سوپ، پیتزا و روی ماهی و گوشت استفاده می شود و برای معطر کردن مربا نیز مورد استفاده قرار میگیرد، حتی برای معطر کردن ماهی دودی هنگام دود دادن ماهی از این گیاه استفاده می شود. استفاده از برگ رزماری در دسرهای خامه ای نیز به عنوان طعم دهنده مرسوم است.

 پودر برگهای خشک شده اکلیل کوهی به تنهایی یا همراه با سایر ادویه جات، به عنوان چاشنی جهت خوش طعم نمودن غذاها، بخصوص سس سالاد به کار می رود.

 برگهای تازه و خرد شده اکلیل کوهی (به دلیل مزه تند آن) گوشت گوساله ی سرخ شده را خوشمزه و غذای تهیه شده از مرغ و ماهی را لذیذ می نماید.

 این گیاه همراه دیگر سبزی ها نیز پخته می شود و به مصرف می رسد.

موارد احتیاط

 بهتر است از استفاده رزماری در دوران بارداری، شیردهی و برای بیماران صرعی و افراد مبتلا به فشار خون بالا اجتناب شود.

 اسانس رزماری دارای ۱۰ تا۲۰ درصد کافور می باشد و از اینرو در مصرف خوراکی آن نباید زیاده روی کرد.

 مصرف موضعی گیاه و یا کاربرد فراورده های آرایشی و بهداشتی حاوی رزماری در برخی از افراد حساس، ممکن است موجب بروز حساسیت گردد.

نویسنده: صدیقه تنها