“Shining a new light on old favorites”

 درخشش نوری تازه بر علایق و باورهای قدیمی

” Green Care” گرایشی محبوب و وسیع در صنایع آرایشی می باشد. کرم رز وحشی، ژل دوش نعناع و گل شاه پسند یا نمک حمام اسطوخودوس خود را به عنوان لوازم مورد استفاده در حمام تثبیت کرده اند. عموم مردم بر این باورند که طبیعت و محصولات طبیعی سودمندند و توقع دارند محصولات مراقبت از پوست تأثیر بیان شده را داشته باشند. کرم ها، شامپوها و دئودورانت ها باید طبیعی بودن منبع تولیدشان را با گواهی ها و اظهارات شفاف ثابت کنند. محصولات شیمیایی به طور روز افزون با عدم استقبال مصرف کنندگان روبرو می شوند، روندی که نه تنها لوازم آرایشی و بهداشتی بلکه عطرها را نیز شامل می شود.”

امروزه اسانسهای طبیعی (Essential Oils⁾ به عنوان مواد معطری که در گذشته عمدتاً در رایحه درمانی (Aromatherapy⁾ استفاده می شدند، مورد توجه اند. این اسانسها نه تنها تجسم خلوص و پاکی طبیعت هستند، بلکه تأثیری شگرف و احساسی بر عضو تصمیم گیرنده در خرید مواد معطر؛ یعنی بینی دارند. استفاده از بهترین و مؤثرترین اجزای تشکیل دهنده، ساختار و بافت لطیف، بسته بندی چشم نواز، انتخاب خلاقانه نام محصول ،همگی در نهایت بی ارزش خواهند بود اگر، خریدار از رایحه محصول خوشش نیاید. رایحه خوب ابزاری عالی برای بازاریابی محسوب می شود. با اتکا به آن است که تولیدکنندگان لوازم آرایشی می توانند از همان ابتدا یا در طول زمان ویژگی های مثبت محصولات شان را ارائه کرده و اینگونه در میدان رقابت از رقبای خود پیشی بگیرند.

هر چند تا به امروز تولید کنندگان لوازم آرایشی طبیعی به مجموعه محدودی از رایحه ها دست یافته اند. تمایل به رایحه های کلاسیک از قبیل رز، اسطوخودوس یا خانواده مرکبات و همه آن هایی که خود را به عنوان استانداردهای محبوب و عامه پسند تثبیت کرده اند؛ هم اکنون نیز غالب است.

مهارت و دانش سازندگان عطرها نیز همگام با  بالا رفتن انتظارات مصرف کنندگان و روبرو شدن با چالش استفاده کامل از اجزای طبیعی برای خلق رایحه ای منحصر به فرد با ترکیبی خالص و چند وجهی، رشد و توسعه یافته است.

تنوع، همراه با ماندگاری

اینجا جایی است که اسانسهای طبیعی به راستی می توانند ماهیت طبیعی خود را آشکار سازند، بیش از ۱۱۰ گونه گیاهی و حدود۱۱۱۰ زیر گروه از ترکیبات فرار که حتی رومیان و مصریان باستان نیز به وفور از آن ها استفاده می کردند. اسانسهای طبیعی بسته به کاربرد می توانند از بخش های مختلف گیاه همچون؛ ریشه ها، برگ ها، پوست، چوب، پوست میوه ها، گل ها یا دانه ها استخراج شوند. کارکرد این نوع اسانس ها در ساختار گیاه هنوز به طور کامل درک نشده است، گمان می رود آنها بویی شبیه به فرومون (Pheromones) موجود در بدن حشرات به منظور جذب آنها برای انجام عمل گرده افشانی منتشر می کنند. شب هنگام رایحه ی فوق حشرات مفید را به سمت گل هدایت می کند و همزمان آفت های ناخواسته را دفع می کند.

اکثر مصرف کنندگان با اثرات درمانی اسانسهای طبیعی آشنا هستند؛ روغن درخت چای (Tea Tree Oil⁾  خاصیت گندزدایی و ضد باکتری دارد، اکالیپتوس از بین برنده خلط می باشد، رزماری گردش خون را تسریع می کند. اسانسهای طبیعی همچنین به داشتن اثر تقویت مزاج معروف هستند و بسته به نوع گیاه می توانند سبب تقویت روحیه شده، آرام بخش بوده یا در بدن هماهنگی و هارمونی ایجاد کنند. اصطلاح روغن (Oil) کمی گمراه کننده است. اسانسهای طبیعی روغنی نیستند؛ آن ها شامل فاز مایع و ترکیبات هیدروکربن های فرار هستند که بدون باقی گذاشتن پسماندی بخار می شوند. از آب سبک تر بوده و با آن مخلوط نمی شوند اما در چربی و الکل قابل حل هستند و اغلب با استفاده از تقطیر بخار به دست می آیند. دیگر فرایندهای استخراج آن ها پرس سرد، استخراج با انواع حلال یا چربی ها می باشند.

چالشی برای عطر سازان

اسانسهای طبیعی تا اواخر قرن نوزدهم، زمانی که هنوز ترکیبات اسانس های شیمیایی توسعه نیافته بودند عنصری کلیدی در صنعت عطرسازی محسوب می شدند. انتخاب های کلاسیک برای ترکیبات عطرها هنوز هم شامل اسانسهای گیاهی به دست آمده از گل ها از قبیل؛ رز، یاس، اسطوخودوس ،از مرکبات از قبیل؛ ترنج (برموگات) و پرتقال، از چوب ها مثل چوب صندل، سرو و چوب رز، از ادویه جات مثل بادیان رومی و صمغ مرمکی، از ریشه ها مثل خس خس، از سوزنی برگ ها یا توت های بوته ارس می باشند. آسیایی ها عمدتاً علاقه مند به اسانسهای گیاهان گل دار از قبیل اسمانتوس ⁽Osmanthus)، یاس و مگنولیا هستند. مردم جنوب اروپا رایحه های تازه و به سبک عطر و ادکلنی با سمت بویی برموگات، بهار نارنج، پتیتگرین ((Petigrain را می پسندند؛ اسکاندیناوی ها عطر های فلفلی ترکیب شده با رایحه درختان مخروطی، سرو کوهی، کاج و اسطوخودوس را ترجیح می دهند.

در حال حاضر ،عدم استفاده از اجزاء شیمیایی در ترکیب ،چالشی مهم برای تولیدکنندگان عطر می باشد. اسانسهای طبیعی اغلب بسیار گران هستند، به همین دلیل است که تنها مقدار بسیار ناچیزی از آن ها می تواند در فرمولاسیون مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال یک کیلوگرم اسانس رز طبیعی حدود ۶۰۰۰ یورو می ارزد ،در حالی که یک کیلوگرم اسانس رز شیمیایی با کیفیت بالا را می توان با کسری از این قیمت خریداری کرد. دیگر رایحه های مطلوب همچون یاس و گل مریم نیز با قیمت بسیار بالایی عرضه می شوند. اغلب اوقات توسط مواد شیمیایی راحت تر می توان به نتیجه مطلوب و دلخواه در یک عطر دست یافت.

مثلاً برای تأکید یک سمت بویی شیرین در صنعت عطرسازی شیمیایی تنها استفاده از کمی وانیل، گل آفتاب گردان یا  کومارین    (coumarin) کافی است. عصاره های طبیعی وانیل و لوبیای تونکا (Tonka Bean) به طور غیر قابل مقایسه ای گران هستند ،بنابراین عطرسازان هنگام ساخت یک عطر محدود به استفاده از تعداد کمی از اجزاء می باشند. این موضوع اغلب توسط تولیدکنندگان محصولات مراقبت پوست به صراحت درخواست می شود، به این ترتیب لیست همه اسانسهای طبیعی موجود در محصول می تواند روی برچسب آن ذکر شود. به عنوان مثال، رایحه اسطوخودوس تنها با ترکیب ۰۱  جزء به جای ۰۲ ماده اولیه ایجاد شده است. این محدودیت همچون آتشی است که روحیه خلاق سازندگان عطر را نابود خواهد کرد.

 “در کمپانی دالبرگ،( Düllberg Konzentra ) بزرگ ترین تأمین کننده اروپایی اسانسهای طبیعی، هنگامی که عطرسازان رایحه های پایه آبی که موج وسیعی از محبوبیت را در لوازم آرایشی طبیعی داراست، فرموله می کنند از یک جلبک دریایی خالص برای ایجاد اثر و عملکرد  نمکی، جلبکی و دریایی استفاده می کنند. با افزودن عصاره پوست هندوانه نیز خاصیت نهایی دلخواه و مطلوب به دست می آید.  “

البته فرمولاسیون های رایحه درمانی یک بازی خانگی واقعی برای اسانسهای طبیعی محسوب می شود که محبوبیت ویژه ای در محصولات مراقبت بدن دارند و معمولاً شامل مخلوطی از اسطوخودوس ،یلانگ (Ylang)، نعناع هندی، هل، دارچین ،لیموترش ،زنجبیل، پرتقال یا وانیل که همیشه مورد علاقه عموم بوده اند، هستند. همچنین برای ایجاد حس تازگی و رایحه ای ساده با سمت بویی مرکبات ایده آل اند. الکساندر ایلان (Alexandre)  مبدع عطر با اسانسهای طبیعی برای دالبرگ در خانه برند Natura، مسیری شفاف و مستحکم برای رایحه های با سمت بویی گیاهان گلدار سبز (green-^floral) از قبیل زنبق، شکوفه لیمو، پیچ امین الدوله یا نیلوفر پیش بینی می کند. ایلان می داند که مردم رایحه های شناخته شده و آشنا مثل رز و ماندرین (Mandarin) را می پسندند.  این رایحه ها به آسانی می توانند با ترکیب همزمان چند اسانس پایه بازسازی شوند و اما در مورد عطرهای پیچیده تر که بر پایه عطرهای محبوب و معروف یا از رایحه های کلاسیک از قبیل Ambergris ،Chypre و Fougere ساخته شده نیز، می توانند توسط اسانسهای طبیعی ایجاد شوند.

تنوع طبیعی

 نوسان و تغییر در کیفیت مواد خام چالشی است متفاوت که برای خریداران و سازندگان عطر به یک میزان مطرح است. برخلاف مواد شیمیایی که در بیشتر موارد تنها شامل یک ماده تشکیل دهنده می باشند، اسانسهای طبیعی تنوع زیادی در ترکیبشان دارند و یک اسانس به تنهایی می تواند شامل تا ۰۱۱ جزء مجزا باشد. آن ها شامل مقدار زیادی اجزای ارگانیک هستند؛ ترپنها (Terpenes)، که شامل اتر، آلدئید، اسید، استر و هیدروکربن است بیشترین بخش از هر اسانس را تشکیل می دهد و هر یک از اجزای یاد شده در ایجاد رایحه منتشر شده ،شرکت می کنند. میزان و کیفیت این اجزاء در اسانس به فاکتورهای مختلف بستگی دارد؛ از جمله شرایطی که گیاه در آن رشد کرده تا زمانی که برداشت می شود شامل آب و هوا، ارتفاع، میزان نور خورشید و کود، که ممکن است با تغییر فصل و حتی گاهی در اوقات مختلف یک روز تغییر کند. به خاطر این ویژگی است که برای مثال رایحه اسانس چوب سدر بدست آمده از ایالت ویرجینا با همان اسانس از درختان تگزاس متفاوت است. در صنعت عطرسازی، کشورهای مشخصی به عنوان منبع هر اسانس گیاهی شناخته شده اند، “منابع دالبرگ برای هر اسانس پایه کشوری است که محصول آن بهترین کیفیت برای فاکتورهای عملکردی را داراست، برای مثال منبع دالبرگ برای تأمین اسانس خسخس هائی تی است، اسانس شکوفه پرتقال را از مراکش، مریم گلی را از ایتالیا و اسانس نعناع هندی را از اندونزی تهیه می کند.

کیفیت محض

کارشناسان دالبرگ تست های بویایی را روی همه مواد خام وارد شده به کارخانه انجام می دهند. ترکیب دو آزمایشEnantioselective Gas Chromatography و Mass Spectroscopy به نوبه خود حساسیت بالای تکنولوژیک یک کارشناس را نشان می دهد. توسط فرآیند های فوق می توان ماهیت یک اسانس پایه را مشخص کرد؛ ویژگی هایی از جمله کیفیت ،خلوص و ماندگاری. بر اساس حداکثر میزانی که در بازه های زمانی مختلف  توسط کامپیوتر ثبت شده است، فرآیندهای ذکر شده تصویر دقیقی از نسبت اجزای موجود در اسانسهای گیاهی، حتی وجود کمترین اثری از یک جزء را نشان می دهند.

اسانس های گیاهی بعد از این فرآیند برای دست یابی به کیفیت مطلوب و خلوص مورد نظر وارد واحد تقطیر می شوند تا اجزای ناخواسته طی فرآیند تبخیر حذف شوند. برای مثال حذف ترپن از ترکیب اسانس پرتقال یا نعنا رایحه آن ها را شدیدتر می کند. فرایند های ذکر شده برای ایجاد تنوع در خلوص طبیعی اسانسهای گیاهی در صنعت داروسازی، که مطابق با استانداردهای داروسازی اروپا و ⁽GMP (Good Manufacturing Practice می باشد، استفاده می شوند. به هر حال فرآیند یاد شده پیچیده و زمان بر می باشد تا جایی که اگر ترکیبات با حساسیت بالای موجود در اسانس های گیاهی تحت حرارت اضافی قرار گیرند، به آسانی می توانند آسیب دیده و نابود شوند.

رایحه هایی جادویی با آینده ای گلگون

اما در اینجا این سؤال مطرح است که آیا این دستگاه های فنی و تکنولوژیک، فوق حساس و بسیار پیچیده از جادوی محض اسانس های گیاهی کم کرده اند؟ برای الکساندر ایلان، عطر ساز دالبرگ تجزیه و تحلیل تخصصی و جادوی عطر دو بحث منحصر و متقابل نیستند؛ خواه این عطرها و رایحه ها از گل ها، برگ ها، ادویه جات، رزین ها یا چوب ها به دست آمده باشند، همه ایسانسهای طبیعی شامل هزاران ماده زنده هستند که می توانند روی بدن، پوست و روحیه ما تأثیر بگذارند. تنها یک قطره از آن ها می تواند ما را شاد، احساساتی، قوی یا آرام کند. “زمانی که رایحه اسطوخودوس را استشمام می کنم به طور عمیق و پایداری احساس راحتی و آرامش می کنم، زیرا دورانی که با خانواده ام در جنوب فرانسه گذراندم را برایم تداعی می کند”. اثرات یاد شده بسته به میزان مورد استفاده در فرمولاسیون می توانند بسیار شدید یا ملایم باشند. برای مثال رایحه دسته گل اسطوخودوس زمانی که به آن اسانس رزماری یا مریم گلی افزوده شود بسیار قوی تر و خوشبوتر خواهد بود. وانیل با سمت بویی شرقی دارای رایحه ای شیرین تر و لطیف تر از اسطوخودوس می باشد. اگر به یک رایحه چوبی اسانس مرکبات افزوده شود بوی آن را خشک، ترد و تابناک می کند چرا که آن ها بدن را درخشان کرده و به رایحه پیچیدگی می افزایند.

آینده ای درخشان و جادویی برای اسانسهای طبیعی در زمینه محصولات مراقبت بدن پیش بینی می شود. استفاده از آن ها به ویژه در کرم ها، لوسیون های بدن و روغن بدن به سرعت رو به افزایش است. همچنین حضور دوباره اسانسهای طبیعی موجی است که از آسیای میانه سرچشمه گرفته و هم اکنون سراسر اروپا را فرا گرفته است. در گذشته با ارزش ترین اسانس در جهان که از چوب درختی به نام aquiaria به دست می آمد، قرن ها در جهان عرب عطری محبوب و ارزشمند بوده است. رایحه دودی و حیوانی آن باعث محبوبیت روز افزون آن در حمام های غربی شده است. دیگر رایحه های شرقی از قبیل چوب صندل، زعفران و رز نیز به سرعت در عطریات زنانه و مردانه محبوب شدند؛ همان طور که رایحه های شرقی مدرن هم از رایحه های پایه گل دار تشکیل شده ،عطر دیگری که در دوران رنسانس در لفافه ای جدید و متفاوت ارائه می شد ،رز است. این اسانس طبیعی وکلاسیک اکنون در ساختاری سبک تر، شفاف تر و تازه تر ارائه می شود. به عنوان یک گزینه برای ساخت اسانس بسیار گران رز، عطرسازان از ترکیب اسانس گل شمعدانی عطری ،اسانس نخل و روغن درخت ابریشم برای ایجاد گزینه های جذاب تر استفاده می کنند.

افرادی که چیزهای کمی عجیب و غریب را ترجیح می دهند، مسیر جدید پیش رو در رابطه با اسانس های گل های گرمسیری از قبیل frangipani ،hibiscus و champaca را می پسندند. اسانسهای طبیعی نقشی کلیدی در تأیید فرمولاسیون محصولات آرایشی ارگانیک بازی می کنند و دالبرگ هر نوع تقاضایی در این رابطه را با گواهینامه Ecocert تأمین می نماید.

مترجم: شیرین شجاعی، مهندس فروش

Guido Kaiser, Dullberg Konzentra,Hamburg, Germany :نویسنده